Η Οστεοαρθρίτιδα Γόνατος και τα Νεότερα Δεδομένα στην Θεραπεία Της

Όταν λεμέ οστεοαρθρίτιδα γόνατος, τι εννοούμε;

Όλες αρθρώσεις (ή κλειδώσεις, όπως λένε οι παλιοί) αποτελούνται από δύο οστά, τα οποία καλύπτονται στις άκρες τους από ένα μαλακό και λείο στρώμα, τον αρθρικό χόνδρο, ο οποίος συμβάλλει στην απορρόφηση των δυνάμεων που ασκούνται στις αρθρώσεις και την προστασία των οστών από την τριβή και τη φθορά κατά την κίνηση των αρθρώσεων. Μέσα στην άρθρωση παράγεται το αρθρικό υγρό, το οποίο λιπαίνει και προστατεύει την άρθρωση από την τριβή.

Στην οστεοαρθρίτιδα, ο αρθρικός χόνδρος αφυδατώνεται, σπάει και λεπταίνει με αποτέλεσμα να εμφανιστεί το κόκαλο από κάτω. Στα πρώτα στάδια καθώς τρίβεται ο χόνδρος τα κομματάκια αυτού ελευθερώνονται στην άρθρωση και ερεθίζουν τον θύλακο και έτσι παράγεται το υγρό μέσα στην άρθρωση. Αργότερα όταν φθαρεί όλος ο χόνδρος αποκαλύπτεται το κόκαλο το οποίο αντιδρά, τρίβεται, γίνεται λείο και σκληρό και παράγονται μικρές οστικές προεξοχές, τα οστεόφυτα, τα οποία περιορίζουν το εύρος της κίνησης στην άρθρωση. Κακώς έχει επικρατήσει τα οστεόφυτα να λέγονται και άλατα καθώς πολλοί θεωρούν υπεύθυνη για την εμφάνισή τους τη διατροφή.

Υπάρχουν δύο βασικά είδη αρθρίτιδας:

• Εκφυλιστική (αρθριτικά)
• Φλεγμονώδης (ρευματικά)

Η εκφυλιστική αρθρίτιδα οφείλεται στη καθημερινή φθορά του χόνδρου των αρθρώσεων λόγω της καταπόνησης και γενικότερα της χρήσης αυτών. Στις φλεγμονώδεις αρθρίτιδες αντιθέτως, υπάρχει κάποια άλλη πάθηση η οποία καταστρέφει το χόνδρο μίας η περισσοτέρων συνήθως αρθρώσεων, όπως πχ η ρευματοειδής αρθρίτιδα όπου, λόγω διαταραχής στο ανοσοποιητικό σύστημα, ο ίδιος ο οργανισμός προκαλεί καταστροφή στο χόνδρο των αρθρώσεων. Προσβάλει συνήθως περισσότερες αρθρώσεις και εμφανίζεται σε νεαρότερες ηλικίες.

Τα Αίτια

Επιδημιολογικές μελέτες σε διάφορες χώρες έχουν αποκαλύψει την ύπαρξη παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη της οστεοαρθρίτιδας. Τέτοιοι παράγοντες κινδύνου είναι το γυναικείο φύλο, η μεγάλη ηλικία, γενετικοί και κληρονομικοί παράγοντες, οι οποίοι ενδεχομένως επηρεάζουν την ποιότητα του κολλαγόνου που αποτελεί σημαντικό συστατικό των χόνδρων, η παχυσαρκία, η επαναλαμβανόμενη επαγγελματική μηχανική επιβάρυνση και καταπόνηση των αρθρώσεων και οι κακώσεις και οι τραυματισμοί της άρθρωσης μπορούν να οδηγήσουν μετέπειτα στην εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται κατάγματα των οστών της άρθρωσης και κακώσεις μηνίσκων. Η αρθροσκοπική αφαίρεση ενός τραυματισμένου μηνίσκου αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες ανάπτυξης αρθρίτιδας.

Τα Συμπτώματα

Τα κύρια συμπτώματα και κλινικά σημεία της οστεοαρθρίτιδας είναι:

Πόνος

Με βασικό χαρακτηριστικό το ότι δεν εμφανίζεται κατά την ανάπαυση ή την καθιστική θέση, παρά μόνο στις κινήσεις της άρθρωσης ή όταν η άρθρωση φέρει το βάρος του σώματος, όπως π.χ. η άρθρωση του γόνατος ή του ισχίου και συνήθως υποχωρεί με την ανάπαυση. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα αυτά δεν είναι διαρκή ούτε έχουν την ίδια βαρύτητα και εξέλιξη σε όλους τους πάσχοντες αφού άλλοι εμφανίζουν στασιμότητα και άλλοι διαρκής επιδείνωση και άλλοι υφέσεις και εξάρσεις. Τέλος, ο πόνος επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες και πολλοί πάσχοντες όντως μπορούν να προβλέψουν αν θα βρέξει καθώς το βαρομετρικό χαμηλό που συνοδεύει την βροχή επιτείνει τα συμπτώματα.

Δυσκαμψία της άρθρωσης

Δυσκαμψία της άρθρωσης. Δυσκολία δηλαδή στην κίνησή της μετά από ακινησία. Η δυσκαμψία αυτή είναι συνήθως ελαφριά, αλλά μπορεί να είναι και πολύ έντονη. Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της δυσκαμψίας της οστεοαρθρίτιδας είναι ότι διαρκεί μόνο λίγα λεπτά της ώρας, σε αντίθεση με τη δυσκαμψία των φλεγμονωδών παθήσεων η οποία διαρκεί πάνω από μισή ώρα.

Τριγμός

Χαρακτηριστικός ήχος που αισθάνεται ο ασθενής κατά την βάδιση.

Διόγκωση της άρθρωσης

Η διόγκωση έχει το χαρακτηριστικό ότι είναι "σκληρή" στην ψηλάφηση, είναι δηλαδή οστικής προέλευσης.

Παραμόρφωση της άρθρωσης

Η παραμόρφωση αναπτύσσεται σε προχωρημένο στάδιο της πάθησης.

Ποιες εξετάσεις χρειάζονται για να γίνει η διάγνωση;

Ο ιατρός θα θέσει τη διάγνωση με βάση τα ανωτέρω και την κλινική εξέταση. Οι απλές ακτινογραφίες τις περισσότερες φορές βοηθούν στην επιβεβαίωση της διάγνωσης καθώς διακρίνεται η μείωση του μεσοδιαστήματος μεταξύ των οστών εξαιτίας της καταστροφής των χόνδρων καθώς και η τυχόν παρουσία οστεοφύτων. Οι εξετάσεις αίματος χρησιμεύουν στον αποκλεισμό αυτοάνοσης αρθρίτιδας. Σπάνια θα χρειαστεί να γίνει άλλη πολυπλοκότερη εξέταση όπως αξονική η μαγνητική τομογραφία.

Θεραπεία

Πρέπει να τονιστεί εξαρχής ότι θεραπεία με την έννοια της ίασης και της αποκατάστασης των βλαβών δεν υφίσταται για την οστεοαρθρίτιδα. Ωστόσο, με τη βοήθεια της κατάλληλης αγωγής και την υιοθέτηση κάποιων συμβουλών ως προς τις καθημερινές συνήθειες, ο ασθενής μπορεί να ανακουφιστεί από τον πόνο και τη δυσκαμψία και να εμποδίσει ή να επιβραδύνει την περαιτέρω καταστροφή της άρθρωσης και να βελτιώσει την ποιότητα της καθημερινότητας του.

Ποιες είναι οι συντηρητικές θεραπείες;

Πριν αποφασιστεί η ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ασθενή, πρέπει πρώτα να προσδιοριστεί και να ταυτοποιηθεί το είδος της αρθρίτιδας. Η ιατρική αντιμετώπιση διαβαθμίζεται ανάλογα με τα συμπτώματα που έχει ο ασθενής το στάδιο της νόσου και το διάστημα που έχει τα συμπτώματα την ανταπόκριση του ασθενούς. Σε πρώτη φάση, αυτό που συστήνουμε σε έναν ασθενή είναι η αποφόρτιση και η ανάπαυση με ταυτόχρονη χορήγηση απλών αναλγητικών και μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών (ΜΣΑΦ) τα οποία ελέγχουν συνήθως τα συμπτώματα αλλά δεν εμποδίζουν την εξέλιξη της νόσου. Βεβαίως απαιτείται προσοχή στη χορήγηση των ΜΣΑΦ καθώς μπορούν να προκαλέσουν παρενέργειες από το πεπτικό σύστημα, με σημαντικότερη την αιμορραγία.

Αν δεν ελέγχονται επαρκώς τα συμπτώματα, πολλές φορές δοκιμάζεται η ενδοαρθρική έγχυση υαλουρονικού οξέος. Το υαλουρονικό οξύ είναι φυσικό συστατικό του αρθρικού υγρού το οποίο αφενός "λιπαίνει" την άρθρωση και αφετέρου πιστεύεται ότι καταστέλλει την φλεγμονή. Είναι απολύτως ασφαλές και οι παρενέργειες είναι σπάνιες, αλλά στη χορήγησή του δεν ανταποκρίνονται όλοι οι ασθενείς. Πάντως τα αποτελέσματα μπορούν να διαρκέσουν έως και 12 μήνες.

Τα κορτικοειδή χορηγούμενα είτε συστηματικά είτε συνηθέστερα με ενδοαρθρική έγχυση είναι αποτελεσματικά στην ανακούφιση των σοβαρών συμπτωμάτων αλλά δεν πρέπει να γίνονται περισσότερες από 2-3 εγχύσεις το χρόνο. Πολλοί ασθενείς τρομάζουν στο άκουσμα της λέξης κορτιζόνη. Σίγουρα η συνεχής και επανειλημμένη χρήση πρέπει να αποφεύγεται διότι μακροχρόνια έχει αρνητική επίδραση στην ποιότητα του οστού. Στην περίπτωση όμως οξέος πόνου με ύδραρθρο και άσηπτη φλεγμονή, η παρακέντηση του γόνατος σε συνδυασμό με ενδοαρθρική έγχυση τοπικού αναισθητικού με κορτιζόνη μπορεί να ανακουφίσει σημαντικά και άμεσα τον ασθενή αποφεύγοντας την λήψη πολλών αντιφλεγμονωδών και αναλγητικών φαρμάκων.

Ποιες χειρουργικές θεραπείες υπάρχουν;

Η αρθροσκόπηση σε νέους ασθενείς, με όχι τόσο προχωρημένη βλάβη του γόνατος, με συνοδό κάκωση του μηνίσκου, είναι συχνά η ενδεδειγμένη θεραπεία καθώς η αποκατάσταση του μηνίσκου με ταυτόχρονη χονδροπλαστική με την μορφή μικροκαταγμάτων μπορεί να ανακουφίσει σημαντικά τον ασθενή αλλά και να σταματήσει την ταχεία εξέλιξη της νόσου.

Η οστεοτομία επίσης αφορά νέους ασθενείς κάτω των 60 ετών με μετρίου βαθμού αρθρίτιδα, όταν υπάρχει αξονική παραμόρφωση του γόνατος, δηλαδή άτομα που έχουν ραιβά η βλαισά γόνατα (στραβά γόνατα).

Στη βαριά αρθρίτιδα όμως, η μόνη και σίγουρη οριστική λύση είναι η ολική αρθροπλαστική γόνατος δηλαδή η αντικατάσταση της άρθρωσης με τεχνητή.

Τι είναι η ολική αρθροπλαστική γόνατος;

Είναι η πλήρης αντικατάσταση της φθαρμένης άρθρωσης με τεχνητή άρθρωση.

Τι είναι η ρομποτικά υποβοηθούμενη ολική αρθροπλαστική γόνατος;

Τα ρομποτικά συστήματα που χρησιμοποιούντα τελευταία στην Ορθοπαιδική και ιδίως στην ολική αρθροπλαστική του γόνατος, δεν είναι χειρουργικά εργαλεία και δεν εκτελούν το χειρουργείο όπως συμβαίνει στην γενική χειρουργική και στην ουρολογική με το ρομποτικό σύστημα da Vinci.

Οι ρομποτικοί βραχίονες με τους ειδικούς αισθητήρες είναι εργαλεία τα οποία βοηθούν να πραγματοποιούνται διεγχειρητικά μετρήσεις στο γόνατο, ώστε ο χειρουργός να κάνει σωστά τις κατάλληλες οστεοτομίες για να τοποθετηθεί η νέα τεχνητή άρθρωση όσο γίνεται καλύτερα.

Τι είναι η ψηφιακά υποβοηθούμενη ολική αρθροπλαστική γόνατος;

Είναι επίσης ένα τεχνολογικά μέσο τα οποίο ο χειρουργός με την βοήθεια ειδικών αισθητήρων και ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή καταγράφει, κατά την διάρκεια του χειρουργείου, κάποιες μετρήσεις ώστε να τοποθετήσει τα εργαλεία κοπής στην θέση που πρέπει για να εκτελέσει τις οστετομίες που χρειάζονται. Παρά τη βοήθεια όμως της τεχνολογίας, αυτή δεν μπορεί να υποκαταστήσει την εμπειρία και την ικανότητα του χειρουργού.

Πότε πρέπει να υποβληθεί κάποιος σε ολική αρθροπλαστική στο γόνατο; Υπάρχει συγκεκριμένο ηλικιακό όριο;

Δεν υπάρχει κανόνας για όλους ή κάποια συγκεκριμένη ηλικία. Το κυριότερο κριτήρια είναι:

1. Κλινικά και ακτινολογικά επιβεβαιωμένη αρθρίτιδα προχωρημένου σταδίου.
2. Εξάντληση κάθε δυνατής συντηρητικής αγωγής.
3. Συνεχής πόνος, πόνος ηρεμίας και νυχτερινός πόνος που αναγκάζουν τον ασθενή να παίρνει καθημερινά αναλγητικά.
4. Εμμένουσα έντονη δυσκαμψία της άρθρωση με περιορισμό της λειτουργικότητας.

Όταν πλέον η αρθρίτιδα φτάνει να επηρεάζεται σημαντικά η ποιότητα ζωής του κάθε ατόμου και ο ίδιος ο ασθενής πει:

- Δεν θέλω άλλο να ζώ με αυτό το πρόβλημα

Θέλω στο τέλος να κλείσω με ένα μήνυμα αισιοδοξίας!

Ίσως να μην μπορούμε να σταματήσουμε την φθορά που επιφέρει ο χρόνος. Μπορούμε όμως σίγουρα να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να μην πονάνε και να ακολουθούν με ασφάλεια τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Πιστεύω ότι το να προσφέρεις καλύτερη ποιότητα ζωής είναι σήμερα το ζητούμενο. Στην περίπτωση της εκφυλιστικής αρθρίτιδας, μπορούμε!